Zanieczyszczenia wód – rodzaje i przyczyny

Zanieczyszczenia wód są bezpośrednim następstwem niekorzystnych zmian w zakresie jej właściwości chemicznych, fizycznych i bakteriologicznych. Z roku na rok skala zanieczyszczenia wód stale się powiększa, co związane jest m.in. z ciągłym wzrostem zaludnienia Ziemi, rozwojem przemysłu, a także działalnością rolniczą (np. wykorzystywaniem pestycydów przy uprawie roślin). Co ważne, najwięcej substancji zanieczyszczających wody trafia do nich wraz ze ściekami.

Przyczyny zanieczyszczenia wód

Do zanieczyszczenia wód dochodzi wówczas, gdy zostaje naruszony ich prawidłowy (w rozumieniu: naturalny) skład fizykochemiczny. Mogą być one spowodowane wieloma różnymi czynnikami np. występowaniem w wodach odłamków fizycznych np. plastikowych butelek czy też przez spływające ścieki z pobliskiej fabryki. Warto przy tym podkreślić, że zanieczyszczenia wód nie zawsze są konsekwencją destrukcyjnych działań ludzkich, niekiedy dochodzi do nich w sposób naturalny np. poprzez zasolenie czy zanieczyszczenie związkami miedzi.

Bezpośrednimi przyczynami zanieczyszczeń wód mogą być m.in. składniki pokarmowe roślin (przede wszystkim azotany i fosforany), które biorą się z nawozów stosowanych w rolnictwie – co ważne mogą to być zarówno nawozy naturalne, jak i mineralne, które wykorzystywane są w nadmiarze lub w niewłaściwy sposób. Oprócz tego wody mogą być degradowane również przez substancje toksyczne (w tym m.in. przez metale ciężkie i środki ochrony roślin) zawarte w chemikaliach ochraniających rośliny np. przed robakami, a także w osadach ściekowych i kompostach przemysłowych. Przyczyną zanieczyszczenia wód mogą być także nieorganiczne i organiczne cząstki gleby, które tworzą zawiesinę. Ich źródłem jest erozja wodna i wietrzna, a także stosowanie nawozów w sposób niezgodny z ich przeznaczeniem.

Stosunkowo rzadko mówi się o naturalnych przyczynach zanieczyszczeń wód. Najbardziej niebezpieczna dla człowieka jest degradacja wód przez związki fluoru i arsenu. Ten pierwszy, chociaż jest niezbędny dla naszego organizmu, to w nadmiarze może znacznie nam zaszkodzić. Fluoroza, czyli choroba wywołana nadmiarem fluoru w organizmie człowieka, występuje powszechnie m.in. w takich państwach jak: Chiny, Indie i Meksyk. Związana jest ona z czerpaniem wód z głębokich stref wodnych. Równie niebezpieczny jest arsen, który w nadmiarze może przyczyniać się nawet do występowania chorób nowotworowych.

Szczególnie niebezpieczną grupą zanieczyszczeń wód dla człowieka stanowią zanieczyszczenia mikrobiologiczne, które są spowodowane obecnością w wodzie drobnoustrojów (bakterii, wirusów, glonów, grzybów, etc.) chorobotwórczych. Mowa tu m.in. o Escherichia coli, Paciorkowcu kałowym czy Clostridium perfringens. Mikrobiologiczne zanieczyszczenia wód mogą powstać m.in. na skutek:

•       zalewania studzienek głębinowych wodą gruntową,
•       przedostawaniem się ścieków do ujęcia wody pitnej,
•       ulokowania pól uprawnych i hodowli zwierząt gospodarskich w okolicy ujęć wody pitnej,
•       niewłaściwego miejsca składowania odpadów komunalnych.

Rodzaje zanieczyszczeń wód

Wyróżnia się kilkanaście klasyfikacji rodzajów zanieczyszczeń wód m.in. ze względu na pochodzenie, stopień szkodliwości, źródło czy też ich trwałość. W zależności od przyjętego kryterium podziału zarówno skutki, jak i konsekwencje zanieczyszczeń wód mogą być różne.

Podstawowym kryterium podziału zanieczyszczeń wód jest podział ze względu na ich pochodzenie. Biorąc je pod uwagę, możemy wyróżnić:

•       zanieczyszczenia naturalne, które są rezultatem „domieszek” zawartych w wodzie np. przez kontakt z glebą. Mowa tu m.in. o wspomnianych już związkach fluoru czy arsenu,
•       zanieczyszczenia sztuczne, które związane są bezpośrednio z destrukcyjnym wpływem człowieka

Inną, powszechną klasyfikacją zanieczyszczeń wód jest ich podział ze względu na stopień trwałości. Biorąc pod uwagę stopień utrzymywania się degradacji wód, możemy wyróżnić:

•       zanieczyszczenia rozkładalne, które zawierają szkodliwe substancje organiczne (stanowiące potencjalne zagrożenie dla zdrowia człowieka i innych żywych organizmów), jednakże podlegające procesom chemicznym i w rezultacie ulegające rozkładowi. Przykładem tego typu zanieczyszczeń są ścieki domowe,
•       zanieczyszczenia nierozkładalne, które zawierają takie substancje organiczne jak np. metale ciężkie, nieulegające procesowi rozkładu,
•       zanieczyszczenia trwałe, które pozostają w wodzie niezmienionej formie przez bardzo długi czas. Przykładem tego typu zanieczyszczeń są np. pestycydy.

Skutki zanieczyszczenia wód

Skutki zanieczyszczenia wód mogą być wielorakie, w zależności od przyjętej perspektywy. Z punktu widzenia człowieka substancje, które zanieczyszczają wodę, sprawiają, że jest ona niezdatna do spożycia i traci swoje walory smakowe (zwykle staje się ona mętna, zmianie ulega również jej barwa i zapach). Ponadto zanieczyszczenia mikrobiologiczne mogą powodować zatrucia pokarmowe (w skrajnych przypadkach mogą one nawet skończyć się śmiercią). Nie bez znaczenia w tym kontekście jest to, że niemal każde zanieczyszczenie wody wpływa destrukcyjne na ekosystem wodny (zarówno zwierzęta, jak i roślinność).

Zanieczyszczenia wód w Polsce

W Polsce występuje stosunkowo duży stopień zanieczyszczenia wód, co skutkuje ich deficytem oraz niezdatnością do spożycia. Najbardziej zanieczyszczonym obszarem geograficznym w Polsce jest Wyżyna Śląska – związane jest to przede wszystkim działalnością przemysłową.

Źródłem wody wodociągowej w Polsce są wody podziemne, które zagrożone są przez wiele czynników, m.in. przez chemikalia stosowane w rolnictwie. Niebezpieczne są również cząsteczki produktów ropopochodnych, które przedostają się do wód podziemnych za pośrednictwem nieszczelnych instalacji czy też z instalacji stacji benzynowych. Nie bez znaczenia przy tym jest również to, że do wód podziemnych mogą przedostawać się także tzw. zanieczyszczenia przemysłowe.

W ostatnich latach możemy zaobserwować znaczące pogorszenie stanu polskich rzek. Za ich stopniową degradację odpowiedzialne są przede wszystkim ścieki (rolnicze, przemysłowe i komunalne). Problem ten wiąże się również z ich nadprodukcją oraz brakiem rozwiązań technologicznych w zakresie oczyszczania ścieków.

W Polsce zanieczyszczone są również jeziora – nie tylko przez ścieki, ale również przez związki mineralne i niemineralne stosowane w rolnictwie. Nie należy również pomijać dopływu pestycydów, które zawierają metale ciężkie, wpływające destrukcyjnie na stan polskich jezior. Następstwem tego typu zanieczyszczeń wód jest obumarcie wielu gatunków roślin i zwierząt.

Niepokojący jest również stan Morza Bałtyckiego – jego zanieczyszczenie spowodowane jest m.in. transportem wodnym, związkami stosowanymi w rolnictwie oraz ściekami, które spływają do niego wraz z rzekami (mowa tu głównie o Wiśle i Odrze).

Zanieczyszczenia wód są jednym z największych zagrożeń ekologicznych w XXI w. Dlatego też warto roztropnie i oszczędnie korzystać z zasobów wodnych. Natomiast do picia z powodzeniem można wykorzystywać wodę z wodociągów miejskich. Jednakże należy ją uprzednio przefiltrować np. za pomocą filtrów dostępnych w Dar Natury. Osoby, które nie chcą pić „kranówki”, a zarazem chcą świadomie podchodzić do tematu ekologii, mogą korzystać z dystrybutorów wody Dar Natura – dzięki temu rozwiązaniu można w łatwy sposób zminimalizować ilość wytwarzanego plastiku, a tym samym przyczynić się do ratowania naszej planety!